WELKOM           VRIENDEN           NIEUWS           AGENDA           LINKS           CONTACT LIN OFACEBOOKA
 
     
 
NIEUWS
dr. Jan van Dullemen: 
'Na een spannende en enerverende zoektocht is het nu zover, op 3 mei 2022 verscheen mijn nieuwe boek':
"Architect in Bandoeng, verzetsstrijder in Delft, leven en werk van Prof.Ir. Richard Schoemaker"

Richard Schoemaker was hoogleraar in Bandoeng en Delft maar ook KNIL-militair, olympisch sporter, verzetsstrijder en vooral architect.
Drie mei was het 80 jaar geleden dat hij in concentratiekamp Sachsenhausen werd gefusilleerd wegens zijn verzetsactiviteiten.

 
Mijn eerste boek, Tropical Modernity, over Charles Prosper Wolff Schoemaker, was de aanzet om het onderzoek naar
zijn jongere broer Richard verder te zetten met dit boek als verrassend resultaat.
 
Van het eerste boek over de broers, maar toch hoofdzakelijk over Charles Prosper Wolff Schoemaker ontstond een tentoontelling in museum Bronbeek, waarvan hieronder een verslag van de opening.
 
30 september 2016.
Opening  tentoonstelling ‘Van KNIL-militair tot meester-architect. De koloniale architectuur van Charles & Richard Schoemaker’. Nederlands-Indië - Curaçao - Arnhem.
 
.......De mooiste modernistische villa van Nederland staat misschien wel in Indonesië. De woning bevindt zich in Bandung op Java, heet #villa Isola, dateert uit 1933 en is een mix van art deco, Frank Lloyd Wright en Amerikaanse streamline esthetiek......
 
De schepper, architect Charles Prosper Wolff Schoemaker Hij was de broer van de minder bekende architect Richard Leonard Arnold Schoemaker.
In 1917/18  vestigden de broers een architectenbureau in Bandung.
Charles Wolff Schoemakers bekendste leerling en vriend voor het leven was Soekarno. (de eerste president van Indonesië)  Hij bekeerde zich zelfs tot de Islam en reisde voor de hadj naar Mekka. In 1939 reisde hij door Nederland waar hij werkte voor de TU in Delft 
 
Jan van Dullemen Ben de Vries Kolonel M.C. Dulfer cdt
#Toespraak   Bronbeek #Welkomswoord
 
Villa Isola heeft de uitstraling van een volledig betonnen constructie maar is in werkelijkheid een staalconstructie gevuld met baksteen en vervolgens gepleisterd. In het ontwerp van "Villa Isola" heeft Wolff Schoemaker enkele vernieuwende ideeën van Le Corbusier toegepast: een salon op de eerste verdieping, een daktuin en vast meubilair. Bovendien lijkt het gebouw, dat veel wegheeft van een oorlogsschip met Venetiaanse boeg en schoorstenen, weg te varen uit de omringende natuur.
 
Charles Wolff Schoemaker (1882–1949) heeft als bijnaam de Frank Lloyd Wright van Indonesië. Tussen 1910 en 1940 ontwierp hij talloze gebouwen op Java, niet alleen Villa Isola, maar ook Hotel Preanger in Bandung, die tot de absolute top van de koloniale architectuur horen.
 
Hij werd van de vergetelheid gered door een monografie van architectuurhistoricus Jan van Dullemen, die eerder al promoveerde op een onderzoek naar Wolff Schoemaker. Hij was een wonderbaarlijke man, met een tot nog toe nauwelijks gemarkeerde architectonische erfenis.
In de jaren twintig en dertig was men in Indië op zoek naar een eigen, tropische stijl. In die zoektocht is Wolff Schoemaker met zijn diepgang en creativiteit heel belangrijk geweest. Zijn familie woonde al drie generaties in Indië, toen hij daar werd geboren. Op latere leeftijd bekeerde Wolff Schoemaker zich zelfs tot de islam.
 
Tot de 19e eeuw was de koloniale bouwkunst tot een minimum beperkt. De gunstige conjunctuur rond de eeuwwisseling (van de 19e naar de 20e eeuw) bracht een explosieve groei van Europeanen naar ‘de kolonie’. Er was nauwelijks infrastructuur en een groot tekort aan scholen, ziekenhuizen, overheidsgebouwen en woningen. Dit deed de vraag toenemen naar hoog opgeleide Nederlandse bouwkundige ingenieurs en architecten. De gangbare Europese bouwstijlen bleken echter niet geschikt voor het tropische klimaat. Er werd naar nieuwe bouwstijlen gezocht. Deze tropenstijl was vaak een verbinding van de moderne westerse bouwstijl met inheemse culturele elementen. Ondanks het zoeken naar een Indische identiteit behield het merendeel van de gebouwen een Europees uiterlijk, met een tropische variant van art deco en het Nieuwe Bouwen.
 
‘Wolff Schoemaker was een groot mens. Voor hem was er geen verschil tussen wit en niet-wit. Tussen Nederlanders en Indonesiërs, tussen vrij en slaaf’, zei Soekarno over hem.

Broers Schoemaker als KNIL MILITAIREN

 
Als de broers Schoemaker hun carrière in 1902-1906 beginnen aan de Koninklijke Militaire Academie (KMA) in Breda hebben zij al een sterke band met de kolonie Nederlands-Indië: hun vader, majoor Jan Prosper, was betrokken bij krijgshandelingen van het Koninklijk Nederlands Indische Leger (KNIL) en schreef boeken over de oorlogen in Nederlands-Indië. Eerste zoon Charles werd in Nederlands-Indië geboren in de legerplaats Banjoe Biroe op Midden-Java in 1882, overleden in Bandung 1949.
 
De broers worden aan de KMA opgeleid bij de Genie van het KNIL. Ze ontwikkelen zich tot vooraanstaande meester-architecten in het koloniale of Nederlands-Indische bouwen. Beide mannen worden professor: zij hebben zowel gedoceerd bij de Technische Hogeschool Bandoeng als aan de Technische Universiteit in Delft.
Richard ontwerpt het prestigieuze ‘Paleis van den Legercommandant’, dat in 1918 werd geopend.
   
Wolff (Charles) bouwde voor particulieren, kerken en bedrijven in Nederlands-Indië; hij zet uiteindelijk als geen ander het hele stadsbeeld van Bandung naar zijn hand. Hun verdere levenswandel loopt sterk uiteen. Charles leeft als excentrieke kunstenaar, wordt moslim en is bevriend met zijn vroegere student Soekarno. De wonderbaarlijkheid van Schoemaker blijkt uit verschillende aspecten van zijn leven. Het eerste aspect is de architectuur, die soms verbazend lenig en modern is. Het tweede geldt zijn extravagante levensstijl, inclusief een ongewoon energiek liefdesleven. En tot slot is er de langdurige vriendschap met Soekarno, uitzonderlijk voor een Nederlander.
 
Hoe hecht de relatie was, bleek toen onlangs het verwaarloosde graf van Wolff Schoemaker in Bandung werd ontdekt en de familie van de oud-president van Indonesië de restauratie betaalde.
 
Toen Wolff Schoemaker als officier in 1905 scheep ging naar Java, was moderne architectuur aldaar zo goed als non-existent. De pragmatische Nederlanders vonden golfplaat en bamboe al goed genoeg. ‘Het summum van banaliteit’, foeterde Ed Cuypers in 1909, de neef van de beroemde Pierre Cuypers van het Rijksmuseum in Amsterdam. Mondjesmaat verbeterde die instelling. Het postkantoor in Medan van S. Snuyf uit 1909, het hoofdkantoor van de Stoomtrammaatschappij (H. Maclaine Pont, 1913) in Tegal, en vooral de Javaanse Bank (1909) van Hulswit en Cuypers in Jakarta waren hedendaags en stijlvol. Zij het dat die hedendaagsheid was gestoeld op de neorenaissancestijl (denk aan de Amsterdamse Bijenkorf) die in het thuisland gangbaar was.
 
Vooral in zijn diversiteit was Wolff Schoemaker imponerend. Hij ontwierp tegelijk een protestantse kerk, een moskee, een moderne villa en een bank. Hoe eigenwijs hij ook was in zijn dagelijks leven, hij kon zich kennelijk goed in de verschillende opdrachtgevers verplaatsen. Langzaam zie je het modernisme in zijn werk sluipen. De ornamentiek wordt schaarser en soberder. De vormen zakelijker. Een markeringspunt is in 1927 zijn ontwerp voor het Preanger Grand Hotel in Bandung. Het is een schepping waarvoor de opdrachtgever hem veel vrijheid en budget gaf.
 
Dat Wolff Schoemaker onbeperkt vertrouwen kreeg, was opmerkelijk, want hij was een omstreden figuur onder de Nederlanders, door zijn keuze voor de islam en door zijn leefstijl. ‘Met Soekarno had Schoemaker een passie voor kunst en vrouwen gemeen’, schrijft de auteur droogjes. De architect hertrouwde vrij consequent, verzamelde Aziatische kunst en in zijn huis kropen wilde beesten vrij rond: een zwarte panter, een jonge leeuw, een forse boa en een stel gifslangen. Het bezoek werd gerustgesteld met de mededeling dat er voldoende tegengif in huis was..........
Hij bezocht de Verenigde Staten en zag daar werk van Frank Lloyd Wright, wiens tekeningen hij ook bestudeerde. Hij las de tijdschriften De Stijl en Wendingen, dat laatste van de illustere architect/ontwerper H. Th. Wijdeveld. Het is goed zichtbaar in het ontwerp voor hotel Preanger. Schoemaker gebruikte typografische elementen in zijn gevel, die direct refereren aan Wendingen nr. 3, uit oktober 1920.
Het kroonstuk van Wolff Schoemakers carrière is Villa Isola, gebouwd voor de jonge krantenmagnaat Willem Berretty. Het is een enorme villa in Bandung, opgetrokken in staal en beton. Het front toont een mooi krachtenveld tussen de verticaliteit van de torens, en de horizontale werking van de vensters en de vinnen in de gevels.
Het oogt knettermodern, ook vandaag nog, alsof het isolement van de kolonie de architect tot grotere extremiteiten heeft verleid. Alleen al vanwege dat uitbundig modernisme verdient Schoemaker een biografie. Van Dullemen schetst zorgvuldig de personen en discussies van die tijd en die plek. De vraag blijft daarbij open wat de Tropische Stijl is, een term die Schoemaker zelf heeft proberen te munten. Een echte definitie blijft uit.
De titel van de monografie beperkt zich terecht tot het verzamelbegrip: ‘Moderniteit in de tropen’. Dat is wat het is. Het is geen stijl die zijn eigen norm stelde, maar werk van een Indonesisch/Nederlandse architect die de lokale context van zijn ontwerp serieus nam en bereid was zich in de Aziatische iconografie te verdiepen. ‘Wij moeten de Indiase werken in diepte bestuderen’, schreef Wollf Schoemaker in 1923, ‘zoals ook onze eerste rationalisten de middeleeuwse bouwkunst bestudeerden, om de essentie eruit te kunnen destilleren en er nieuwe impulsen in te vinden
 
Broer Richard
Broer Richard richtte vlak na het begin van de Duitse bezetting in 1940 een verzetsgroep op. De groep spioneerde en verzamelde wapens. Vooral Delftse studenten waren hierbij betrokken. Schoemaker werd verraden en in 1942 gefusilleerd in concentratiekamp Sachsenhausen.
 
Tot op de dag van vandaag bepalen tientallen gebouwen van Charles en Richard het stedelijk landschap van Bandoeng en Semarang in Indonesië. Maar ook in Curaçao en...in Nederland staan gebouwen naar hun ontwerp.
Zoals in Arnhem op het huidige bedrijvenpark ‘Arnhems Buiten’, voorheen KEMA-terrein is van de hand van Richard. U kunt het bekijken en niet alleen dit gebouw maar er is meer te zien in #Arnhems Buiten
 
Enkele foto's van de opening van deze tentoonstelling. (klik erop en ze worden groter)
   
-◊- Boek: Jan van Dullemen ‘Tropisch Modernisme’
-◊- Wikipedia Richard Schoemaker
-◊- Tentoonstelling van KNIL militair tot meesterarchitect
 -◊- Indies tijdschrift Obbe Norbruis
-◊- Op zoek naar Wolff Schoemaker
 
     
     
     
     
     
 
 
 
Stichting Vrienden van Bronbeek
Koninklijk Tehuis voor Oud-militairen en Museum KTOMM Bronbeek
 
 
SVVB